Finans Analisti İslam Memiş, ekonomideki son gelişmeleri değerlendirdi.
Ankara Masası Genel Yayın Yönetmeni Fatih Atik'in sorularını yanıtlayan Memiş, Merkez Bankası'nın faiz indirimini erken yaptığını söyledi.
Ekonominin deneme yanılma yoluyla yönetildiğini belirten Memiş, doların 10 lirayı görebileceğini vurguladı.
Piyasanın, ekonomi yönetiminden güven veren açıklama beklediğini ancak ekonomi yönetiminin dövizin yükselmesini problem olarak görmediğini savunan Memiş, "Verilen ekonomik kararların yanlış olduğu ortaya çıktı" değerlendirmesinde bulundu.
Dış güçler söylemini gerçekçi bulmadığını ifade eden Memiş, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu ile görüşmesi için ise "Yanlış" yorumunu yaptı.
Memiş'in açıklamalarından satırbaşları şöyle:
Altın fiyatlarında, gümüş fiyatlarında yükseliş var ama bunun dolar kaynaklı olduğunu özellikle belirtmek isterim. Dolar kurundaki değer artışlarının sebebi özellikle Türk Lirası'ndan son bir ayda yüzde 10, diğer gelişmekte olan ülke para piyasalarına kıyasla değer kaybetmesinin nedeni, yüzde 50 iç piyasalar ile alakalı, yüzde 50’si de doların uluslararası piyasalarda değer artışlarına kaynaklı bir sürece bağlı. Psikolojik direnç seviyesi 9 lira seviyesine yükselme nedeni şu: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası piyasaları şaşırttı ve 100 baz puan indirimine gitti bu bir. İkincisi, Başkan Kavcıoğlu Meclis'te milletvekillerine bir sunum yaptı. Bu sonunda da kur ataklarını faiz indirimlerine bağlamadı. 'Yani faiz indirimi kaynaklı bir kur artışı değil' dedi. Piyasalar buna sert bir cevap verdi. Üçüncü, tekrar bu görev değişikliği ile birlikte piyasalar 'yeni bir kadro sistem kuruluyor' mesajını aldı. 'Demek ki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tekrar faiz indirimlerine devam edecek' Bununla birlikte 9,24 lira seviyesine kadar yükselen bir dolar TL kuru karşımızda oldu. Sürpriz mi? Tabi ki değil.
Dolar TL kuru nereye kadar yükselir?
Amerikan Merkez Bankası Fed 'Ben kasım ortalarında veya aralık ortaları da artık yavaş yavaş varlık alımlarını azaltma sürecine başlayacağım, 2022 yılının ortalarında da bu süreci tamamlayacağım, piyasalardaki bol parayı toplayacağım' diyor. Dolar anavatanına geri dönüyor. 2021 yılı ile alakalı 9,25 bandını görürüz diye bir tahmin ve öngörüm vardı. Beklenenden iki ay önce ve hızlı gerçekleşti. Bu süreçte dolar TL kuru neden yükselir, nereye kadar yükselir? Bu sorunun cevabı şu anda tamamen Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'na, ekonomi yönetimine ve hükümete bağlı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ayın 21’de faiz kararını açıklayacak. İki ihtimali göz önünde bulundurmak gerekiyor.
9,24 lira seviyesine kadar yükselen bir dolar TL kuru karşısında, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 25 baz, 50 baz, 100 baz puan faiz indirimi yaparsa ateşe körükle gider. Hemen soluğu 9’50-70 bandında alırız. Burada soru şu; bilerek ve isteyerek bir yüksek kur mu isteniyor? Türkiye'de yeni politika bu mu? İhracat artıyor. Acaba Avrupa'nın yeni Çin’i, Türkiye mi olacak acaba? Bu mu hedefleniyor?
"Merkez Bankası faiz indirimini erken yaptı"
(Cari açığı da finanse etmek için doların artışına göz yumulduğu değerlendirmesi)
Hiç katılmıyorum. Sebep sonuç ilişkisi farklı, iyi niyet farklı, uygulamak farklı, uygulamanın yanlış olması farklı bir şeydir. Türk lirasının yüzde onluk bir aylık bir süreçte değer kaybından bahsediyoruz. Yüksek kur demek, yüksek enflasyon demek, yüksek enflasyon insanların fakirleşmesi demek. Bunu yediden yetmişe herkes biliyor. Ekonomist olmanıza gerek yok. İnsan markete gittiği zaman raflara bakıyor, neyin ne olduğunu net bir şekilde görüyor. Herkesin elinde cep telefonu var. O cep telefonu da bütün ekonomik veriler var. Hayatın ne kadar paylaşılan dair emareler var. Dünya, kovid 19 sürecinde ekonomik olarak ciddi bir tahribat almışken, bu süreçler yeni yeni tamamlanmaya başlamışken ve küresel ekonomilere dair endişeler tekrar devam etmeye başlarken, Merkez Bankası faiz indirim sürecini çok erken yaptı. Ama siyasi baskının burada etkisi tabii ki çoktur. Burada yapılması gereken süreç, piyasanın nabzına göre şerbet vermek. Ama o ısrarla yapılan bu politikaların altında 8'leri kıran, 9 lirayı kıran bir dolar kuru var. Devamında 9-10 bandına yerleşmek isteyen bir dolar kuru var. Peki sokaktaki vatandaş ne olacak? Enflasyon ne olacak? Sizi ihracattan bahsediyorsunuz, cari açıktan basıyorsunuz ama bunun önlem ve tedbirleri daha önceden olması gerekiyor.
"Ekonomide iletişim problemi var"
Şu an deneme yanılma yöntemiyle yönetilen bir ekonomi sürecinde ister istemez, bu zararı toplum olarak hepimiz görüyoruz. Bakın iletişim problemi var, bunu kabullenmemiz lazım. Ekonomik sorun var, bunu kabullenmemiz lazım. Ekonomik kriz var, bunu kabullenmemiz lazım. Ama bizim içeride Türkiye olarak sorunları kabullenmemek gibi bir sorunumuz da var. Bunu tamamen iletişim problemine bağlıyorum. Şimdi kovid 19 sürecinde bütün bakanlıklar bir araya geliyor. Türkiye'nin ortak meselesi olduğu için hep beraber aynı masada açıklama yapıyorsunuz, tamam. Ekonomik kriz olduğu zaman, dolar 9,24’e yükseldiği zaman neden ekonomi kurmayları aynı masada oturup da halka bilgiler vermiyor? Salgın nasıl toplumsal bir problem ise ekonomi de toplumsal bir problem. Salgın nasıl 7'den 70 herkesi etkiliyorsa ekonomik kriz de 7’den 70’e herkesi etkiliyor ve dolayısıyla burada bunu toplumsal bir problem olarak görmeyen bir düşünce var. Bunu söylerken yanlış anlaşılmasın, bunu söylerken de bunu eleştirirken de farklı hissedilmesin. Bu iletişim problemi şu demektir; mesela ayın 21’inde siz bana soruyorsunuz. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası faiz indirimi yapacak mı? Peki bu soru neden havada kalsın? Neden gönül rahatlığıyla, bütün ekonomistler analistler, 'hayır Türkiye Merkez Bankası böyle bir sinyal vermedi ve açıklamasında bu yılı pas geçeceğine dair bir açıklama yaptı. Peki Amerikan Merkez Bankası, Avrupa Merkez Bankası neler yapıyor biliyor musunuz? Diyor ki, Haziran ayından bugüne kadar ben kasımın ortalarında aralığın ortalarında varlık alımlarını azaltacağım diyor. Bu söylemlerini 5 ay önceden başlıyor, 6 ay önceden başlıyor. Biz daha bir haftadan öngöremiyoruz.
Başkan yardımcılarının görev değişikliği farklı bir sürece neden oldu. 9,05 bandından 9,24’e gitti. Orada piyasa böyle bir cevap aldı. Piyasa 'Kendi ekibi ile oluşturulan problemsiz bir faiz indirimi süreci başlayacak.' dedi. Eğer bunun aksini iddia eden bir merkez bankası varsa, o görev değişikliğinden sonra Hazine ve Maliye Bakanı ile birlikte bir açıklama yapacak. 'Bakın piyasalar bunu yanlış anladı. Biz faiz indirimi yapmayacağız veya beklemeye alacağız veya pas geçeceğiz.' Bu ne demek oluyor biliyor musunuz? Dolar kurunun 9,05 bandından İşte tekrar 9 lira seviyesi altına sarkması neden olacaktı. Bu açıklamayı yapmadınız, ne oldu? 9,05 bandından 9 ,24’e gitti ve aradaki makas Türkiye ekonomisi ne kadar zarar gördü? Bunun hesabını bütün ekonomistler şu anda yapıyor. Bu çok mantıksız bir şey.
(Doların bilerek yükseltildiği iddiası) Böyle bir teori de aklımıza geliyor ama bununla ilgili net bir durum yok. 'Yani kardeşim biz Türkiye ekonomisi olarak böyle bir yol haritası belirledik. Biz yüksek kuru tercih ediyoruz. Enflasyonu düşüreceğiz, yüksek kuru tercih ediyoruz, cari açığı düşüreceğiz' tarzında net bir söylem yok. Az önce ifade ettiğim gibi Türkiye'de en büyük problem iletişim problemi. Kimse birbirini anlayamıyor. Ben bütün kanallarda tahminimi söylüyorum. 9.25 bandı yukarı yönlü kırılırsa yükselişler 9.50 bandına kadar devam edebilir.
"Dolarda çift hanenin ucu açık"
(Dolarda çift hane ihtimali) Çok büyük bir ihtimalle var çünkü ucu açık. Hadi kibarcasını konuşalım; 10 lira demeyelim de 9,99 lira diyelim. Bunu da telaffuz edebiliriz. Bir ay önce bir yatırımcı ev alacak, araba alacak vs. Dolar varken alır mı? Dolarını bozmaktansa mevduatlarını dolar yapan bir bir sürü insan var. İnsanlar dolardan vazgeçer mi? Ekonomiye güven bundan geliyor. Güven veremediğiniz yerde, iletişimin eksik olduğu yerde bu problemleri çözemezsiniz. Verilen kararlar yanlış, verilen kararlar hatalı. Ama bunu söyleyen insanlar da Türkiye de kutuplaştırıyor, farklı bir mecraya çekiliyor, farklı bir kılıf giydiriyor. Burada kılıf giydirilecek bir mecra yok. Burada kılıf giydirilecek bir düşünce yok. Sadece burada hata var, problem var. Bu hata ve problemi çözülmesi için de zaman kazanmak için piyasalara vatandaşlara bir güven vermeniz gerekiyor.
"Yangına körükle gidiyorsunuz"
Hazine Müsteşarlığı Pazartesi günü döviz büfelerine bir tebligat yayınladı. Resmi Gazete'de yayımlandı. 1 dolar da 10 dolar da işlem yapsa da vatandaşlar TC kimlik numaralarını vermek zorunda. Buna tepki gösterdiğim zaman, açıklamalar yaptığım zaman da Hazine Bakanlığı tekrar öğleden sonra bir açıklama yaptı. 'Sosyal medyada çıkan haberlerde çıkan bu asılsız iddialar' falan filan diyor. Kardeşim sonuca gel, detayı bırak sonuca gel. Vatandaş şu anda 1 dolar işlem yapsa TC kimlik numarasını istiyor musun istemiyor musun? Dolar 7 lira 8'in olduğu zaman neredeydiniz? Ne hikmetse dolar 9 lira seviyesini yukarı yönlü kırıyor. Psikolojik bir harp başlıyor. Ekonomi buhran başlıyor. Hazine Müsteşarlığı Resmi Gazete de bu kararı yayımlıyor. İnsanlar bankadan mevduatlarını çekmek için zaten fırsat kolluyordu. Zaten sosyal medyada ciddi bir operasyon süreci vardı. Yurtdışında bankadaki paralarınıza el koyacaklar diye ciddi bir operasyon vardı.
Dolayısıyla siz bunların ekmeğine şu anda yağ sürüyorsunuz. Şu anda Maliye Bakanlığı'nın işte Hazine Müsteşarının yapacak o kadar çok kişi var ki... 10 dolar alan vatandaşın TC kimlik numarasını istemekten ziyade bu ülkede bir sürü hata. bir süre eksik uygulama var. Bunların peşine düşmeniz gerekirken böyle bir uygulamayı Resmi Gazete'de yayımladınız. Şu anda 10 dolar alan vatandaşlar TC kimlik numarası istiyorsunuz ve siz sahada olmadığınız için o adamın ağzından çıkan cümleleri duymuyorsunuz. Masa başında vermiş olduğunuz kararla birlikte bu yangına körükle gidiyorsunuz. Burada hata var, burada eksik var, burada istişare kanalları kapalı. Ben dedim oldu düşüncesi var. Şu anda Türkiye'de 850 tane döviz büfesi var. Bunlarla istişare yaptınız mı? Hayır. Ben dedim oldu. Olmaz. Yanlış bir şey.
"Dış güçler söylemi gerçekçi değil"
(Ekonomiye dış güçler müdahale ediyor söylemi) Bunların modası geçti. 2018 yılında Brunson’un davası vardı. Trump ekonomiyle tehdit etti. Gayet doğal. Herkes ekonomiyle tehdit ediliyor. Çünkü sizin yumuşak karnınız var, dolar. Dolara ihtiyacınız var kardeşim. Dolar yükseldiği zaman ekonomik kriz var. Bu yumuşak karnınızı rakipleriniz biliyor ve oradan çalışıyor. Her fırsatta doğrudan çalışmaya devam edecekler. Bu devirler geçti bakan 2021 yanındayız. Dışarıdan tehditler falan yok. Dolar kurunun 9.24 ile çıkmasını dış etkenlere mi bağlamak gerekiyor? Bence çok yanlış bir şey bu.
"Cumhurbaşkanımızın acilen yapması gereken bir şey var"
(Döviz talebi arttı mı?) Herkes ekonomiye ciddi anlamda mesafeli yaklaşıyor, güvenmiyor. Alın mikrofonu çıkın sokağa. Dolar 11-12'ye kadar çıkar mı? Yüzde 90'I evet der. 'Dolar 5-7 liraya düşer mi?' diye sorun. Bu sorunun mantıksız olduğunu söylerler. Burada hiç kimseyi ötekileştirmeden, medeni bir şekilde bu problemi konuşmaya çalışıyoruz. 'Vermiş olduğunuz kararlar hatalı' diyoruz. Burada yapmamız gereken tek bir şey var. Kulağımızı şu dışarıya kabartacağız. Sayın Cumhurbaşkanımız yapması gereken acilen, çok çok geciktirdiği bir uygulama var. Kesinlikle kadro değişimi yapacak. Bunun başka bir çaresi yok. Bu işin sonu eğer siyasi istikrarın bozulmasına gelecekse -ki görünen o yönde- yazık günah değil mi? Bu Türkiye'nin kazanımlarına, insanların yapmış olduğu yatırımlara, ülkenin yapmış olduğu hükümetin yapmış olduğu yatırımlara yazık günah değil mi? Kazanımlarımızı biz 20 yılda kazanırken 20 günde neden kaybedelim?
Programın sonunda CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu ile görüşmesine değinen Memiş, "Bu yanlış. Kılıçdaroğlu'nun, Akşener'in veya diğer muhalefet parti liderlerinin söylemlerini dikkate almıyorum. Ben ekonomiye güvenecek miyim? Döviz kuru ne olacak? Yatırım yapabilecek miyim? Ben bu taraftayım. Ben bunu konunun muhataplarından duymak istiyorum " dedi.
