Yakup Kadri Karaosmanoğlu kimdir?

Türk edebiyatçısı ve diplomatı olan, Türk Dil Kurumu'nun ilk kurucuları arasında bulunan Yakup Kadri Karaosmanoğlu kimdir?

Zeliha Demirci

25 Eylül 2023, Pazartesi - 15:11

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, 27 Mart1889'da Mısır'ın başkenti Kahire'de dünyaya gelmiştir. Babası, Manisa'nın ünlü Karaosmanoğlu Ailesi'nden Abdülkadir Bey, annesi İkbal Hanım'dır. Babasının Kavalalı İbrahim Paşa ile olan ilişkisi nedeniyle aile Mısır'da yaşamaktaydı. Yakup Kadri, ailenin İkbal Hanım'dan olan ikinci çocuğudur. Ailesi, İbrahim Paşa'nın vefatının ardından Türkiye'ye dönmüş ve Yakup Kadri ilkokul eğitimini Manisa'da tamamlamıştır. Ortaöğrenimini İzmir ve İsviçre'de sürdüren Yakup Kadri, bu süre zarfında Fransız yazarları ile tanışmıştır.

1908 yılında ailesiyle birlikte İstanbul'a taşınan Karaosmanoğlu, İstanbul Hukuk Fakültesi'ne başlamış, ancak okulu tamamlayamadan ayrılmıştır. Fecr-i Âti topluluğuna katılan Karaosmanoğlu, edebi kariyerine bu dönemde başlamıştır.

Millî Mücadele sürecinde ve sonrasında siyasi alanda da aktif olmuştur. Atatürk'le yakın ilişkiler kurmuş ve TBMM II, III ve IV. Dönemlerde Mardin ve Manisa'dan milletvekili olarak görev yapmıştır. Ayrıca 1961'de Kurucu Meclis'te de yer almıştır. Kadro dergisinin kuruluş sürecinde aktif rol almış, derginin yönetimiyle anlaşmazlık yaşanınca diplomatik kariyerine başlamıştır. Anadolu Ajansı'nın temellerini atanlar arasında olan Karaosmanoğlu, hayatının ilerleyen dönemlerinde ajansın yönetim kurulu başkanlığı görevini üstlenmiştir.

İki Dünya Savaşı'nın yaşandığı dönem, Karaosmanoğlu'nun edebi anlayışını derinden etkilemiştir. Sadece bireysel değil, toplumsal konulara da eğilmeye başlamıştır. Kurtuluş Savaşı Dönemi Mondros Mütarekesi sonrasında İkdam gazetesinde yazılar yazan Karaosmanoğlu, Millî Mücadele'yi destekleyici bir tutum içerisinde olmuştur. 1920'de Ankara'ya çağrılan Karaosmanoğlu, bu dönemin deneyimlerini Ergenekon adlı eserinde toplamıştır.

Cumhuriyet Dönemi Cumhuriyet'in kuruluşunun ardından, Anadolu Ajansı'nın kuruluşuna katkıda bulunan Karaosmanoğlu, TBMM'de Mardin milletvekili olarak görev yapmıştır. 1932'de Türk Dil Kurumu'nun kurulmasında aktif rol oynamıştır.

Edebi Hayatı Karaosmanoğlu'nun edebi yaşamı Ümit, Servet-i Fünûn gibi dergilerle başlamış, Fecr-i Âtîcilerin görüşlerini benimsemiştir. İki savaş dönemi, Karaosmanoğlu'nun edebi yaklaşımını toplumcu bir doğrultuda değiştirmiştir. Siyasi Etkinlikleri Karaosmanoğlu, Atatürk ve İnönü'nün güvendiği aydınlar arasında yer alarak Cumhuriyet Halk Partisi'nin bazı politikalarının oluşumunda etkili olmuştur. Politik ve diplomatik kariyerini detaylıca Politikada 45 Yıl ve Zoraki Diplomat adlı eserlerinde anlatmıştır.

Toplumun Tanzimat döneminden günümüze kadar geçirdiği dönüşümleri, roman, öykü ve makaleleriyle ele almıştır. Özellikle romanlarıyla tanınan Karaosmanoğlu'nun en bilinen eserleri Nur Baba, Kiralık Konak ve Yaban'dır. Kariyerinin başında Fecr-i Ati edebiyat topluluğunun aktif bir üyesi olmuş, zamanla bireysel görüşlerden uzaklaşarak toplumcu bir yaklaşım benimsemiştir.

Ankara’da Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde tedavisi devam ederken 13 Aralık 1974’te hayatını kaybetti. Cenazesi, İstanbul Beşiktaş’taki Yahya Efendi mezarlığında annesinin mezarı yanına defnedildi.