Milattan önce 6000’li yıllara kadar izine ulaşılan; Hun’dan Göktürk’e, Uygur’dan Selçuklu’ya, Osmanlı’dan Türkiye’ye uzun, derin, geniş ve kadim tarihe sahip Türk tarihi, her dönem dünyanın ilgisinde oldu.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından, 1924-1927 yıllarını kapsayan ve meşakkatli bir arşiv çalışması yapılarak hazırlanan “Katbûât ve İstihbârât Müdüriyet-i Umûmiyesi Künye Albümü” isimli kaynak eser niteliğindeki eser, Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne geçiş yıllarında ve yeni Türk devletinin ilk senelerinde yabancı basının, dolaylı olarak dünya devletlerinin Türklerin yeni devletine olan ilgisini ortaya koydu. Eserde, Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında akreditasyon verilen 71 yabancı gazeteciye ilişkin önemli bilgiler yer alıyor.
Gelişmeleri Ankara’dan takip ettiler
Türkiye Cumhuriyeti'nde kurulan ilk hükûmet olan ve 30 Ekim 1923 - 6 Mart 1924 tarihleri arasında görev yapan I. Türkiye Hükûmeti ya da diğer ismiyle I. İnönü Hükûmeti kurulmadan önce yabancı basının Türkiye’yi ülkelerinden izlediği biliniyor.
1922’de saltanatın kaldırılmasıyla birlikte başlayan Atatürk Devrimleri’ni ve 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle kurulan yeni Türk devletini takip etmek isteyen yabancı gazetecilerin, 1920’li yıllardan itibaren Matbûât ve İstihbârât Müdüriyet-i Umûmiyesi’ne akreditasyon için müracaatta bulunmaya başladığı kayıtlarda yer alıyor.
Basın kartlarının tarihi
Anadolu topraklarında 102 yıllık tarihi bulunan basın kartları ilk olarak 1920’li yıllardan itibaren Matbûât ve İstihbârât Müdüriyet-i Umûmiyesi tarafından verililiyor. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi öncesinin Basın Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü ya da bugünün Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı olan Matbûât ve İstihbârât Müdüriyet-i Umûmiyesi, henüz kuruluş günlerini yaşayan bir devletin, basın ve yayın alanını yasalaştırarak bir düzene kavuşturmayı öncelikli olarak ele alması Türklerin basına verdiği değeri de ortaya koyuyor.
Basına verilen değerin ise esasen tarihi bir tecrübesi bulunuyor. Basının Anadolu coğrafyasında değerinin yoğun olarak hissedildiği 2. Abdülhamid Han (1876-1909) döneminde basın-yayın faaliyetlerinin oldukça arttığı, Osmanlı Devleti’nde her yıl çok daha fazla sayıda gazete, dergi ve kitap yayımlandığı görülüyor.
23 Aralık 1876 tarihinde “Türkiye’nin ilk anayasası” denilebilecek Kanun-i Esasi‘yi ilan eden, 19 Mart 1877 tarihinde Meclis-i Mebusan’ın toplanmasını sağlayan, devleti meşrutiyetle yöneteceği yönünde verdiği senedi yerine getirerek basın-yayın faaliyetlerinin de önünü açan Sultan Abdülhamid Han döneminde basın-yayın faaliyetlerinin sansürlendiği iddiası ise, devletin, düğmesine dışarıdan basılan sistematik tezviratlara yönelik tedbir çabası içine girmesinden kaynaklanıyor.
16 bin basın kartı var
Gelinen noktada Türkiye’de yerli ve uluslararası yaklaşık 16 bin gazeteci basın kartı taşıyor. Sadece 2021 yılında, Türkiye’deki ve bölgedeki gelişmeleri izlemek için 41 ülkedeki 212 kurumdan 340 uluslararası medya mensubunun Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığından akreditasyon aldığı görülüyor.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, hazırladığı “Matbûât ve İstihbârât Müdüriyet-i Umûmiyesi Künye Albümü”nde basın kartı almış Türk gazetecilerin dışında, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluş yıllarında akreditasyon alan ve Künye Albümü’nde isimleri öne çıkan yabancı basın mensupları şöyle:
Muharrir (Yazar):
1) Misak Suryan
2) Mösyö Edward Walker
3) Ojen Maksimof
4) Schmidt Dumont
5) Vahan Toşikyan
6) Yorgi İkonomidi
Fotoğraf Muhabiri:
1) Jean Weinberg Efendi
2) Mösyö Weinberg
Heyet- i İstihbariye (Polis muhabiri):
1) Niko Haci Sava
2) Tomas Papazyan
Heyet-i Tahrir (Arşivci):
1) Aleksandır Burakofski
2) Anastas Asımakopulos
3) Ardaşes Semizyan
4) Dimitri Panayotidi
5) Krilof
6) Panayot Andoneli
7) Panayot İspiropulos
8) Pavlaki Melitopulo
9) Richard Hazenmayer
10) Todori Kavalyero
11) Yorgi Vlatos
Heyet-i Tahrir Müdürü (Arşiv Müdürü):
1) Nikolavos Livanos
Muhabir:
1) Dimitraki Anastasyadis
2) Doktor Medriczky Andor
3) Doktor Mösyö Maks Ficher
4) Doktor Vittel
5) Doktor Wilhelm Feldman
6) Edward Walker
7) Fon Mah (Von Mach)
8) Holdberk
9) Madame Andre Viyolist
10) Misis Rozella
11) Miss Ring
12) Mister Beyman
13) Mister Ferguson
14) Mister Frank America
15) Mister Kuprik
16) Mister Maxwell Mac Cartney
17) Mister Negley Farson
18) Mister Tipel Edward
19) Mister Walton
20) Mösyö Abbliyoti
21) Mösyö Andre Aleksandri
22) Mösyö Damyan Kaltoni
23) Mösyö Edward Walker
24) Mösyö Fipil Roll
25) Mösyö Fransuva Psalty
26) Mösyö Hans Raye
27) Mösyö Heinrich Dolle
28) Mösyö Jan Jablonovski
29) Mösyö Jan Tizon
30) Mösyö John Kolits
31) Mösyö Josef Antonyo Aneris
32) Mösyö Kertes Aştivan
33) Mösyö Mark Rejestrif
34) Mösyö Mozaf
35) Mösyö Paul de Lalande
36) Mösyö Pavel Dapeng
37) Mösyö Teodoriks
38) Mösyö Valeri
39) Mösyö Von Humayer
40) Sajor Pan Hesbit
Muhabir-i Mahsus (Özel Muhabir):
1) Mösyö Erondo
Müdür- i Mesul (Sorumlu Müdür):
1) İstavraki İspiropulo
2) Madame Hayganuş Mark
Mümessil (Temsilci)
1) Jan Rozgorski
2) Mösyö Mark Nikolayevski
3) Von Reitigen
Gazete sahibi
1) Mösyö Edward Walker
Sahib-i İmtiyaz (İmtiyaz sahibi)
1) Madame Hayganuş Mark
2) Ojen Maksimof
