29 Ekim 1923 günü Türk tarihinin en büyük dönüm noktalarından olan Cumhuriyetimizin ilan edildiği gündür. 19 Mayıs 1919 günü başlayan ulusal kurtuluş mücadelesi 29 Ekim 1923 günü cumhuriyetin ilan edilmesiyle sonuca ulaştı ve Türkiye Cumhuriyeti devleti ilk kez kuruldu. Cumhuriyet’in ilanı için uygun ortam, ekim ayının son haftasında ortaya çıktı. 27 Ekim günü Fethi Bey Kabinesi istifa etmişti ve yeni kabinenin kurulması gerekiyordu. Ancak Anayasa’ya göre bakanların meclis tarafından seçilmesi gerekiyor ve bu durum yeni kabinenin kurulmasında birtakım zorluklar oluşturuyordu.
Bu durum içinde 28 Ekim akşamı Mustafa Kemal Paşa yakın çalışma arkadaşlarını Çankaya Köşkü’nde bir akşam yemeğine davet ederek onlara şunu dedi: “Yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz!” Yemek sonrasında Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa ile cumhuriyetin ilanını sağlayacak anayasa değişikliği önerisi üzerinde çalıştı. Ve anayasanın birinci maddesine “Türkiye devletinin şekl-i hükümeti cumhuriyettir.” maddesinin eklenmesi kararlaştırıldı.
29 Ekim’de Halk Fırkası Meclis grubu toplanarak Mustafa Kemal Paşa’yı hükümet krizini çözmekle görevlendirdi. Konunun daha geniş kapsamlı bir şekilde ele alınması gerektiğini savunan Mustafa Kemal Paşa, asıl sorunun anayasadan kaynaklandığını ve vekillerin tek tek meclis tarafından seçilmesinin hükümet içinde arzulanan görüş birliğini sağlayamadığını belirtti.
Ardından bu sorunu kökten çözmek üzere cumhuriyetin ilanına yönelik anayasa değişikliklerini içeren önergesini açıkladı. Önce Halk Fırkası Meclis Grubu, ardından da TBMM Genel Kurulu anayasanın bazı maddelerinin değiştirilmesine karar verdi. Böylece 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyet resmen ilan edilmiş oldu. Anayasanın birinci maddesinde yapılan değişiklikle Türkiye devletinin yönetim biçiminin cumhuriyet olduğu vurgulandı.
Cumhuriyetin ilanı, Ankara'da 101 pare top atılarak kutlanırken kararı memleketin dört bir tarafına duyurma işi müftülüklere verildi. Evkaf ve Şer'iye Vekâleti'nin talimatı ile Türkiye'deki bütün müftülüklere telgraflar gönderen Diyanet İşleri Reisliği, müftülerden artık Cumhuriyet ile idare edileceğimizi halka duyurmasını istedi. Halk, Cumhuriyet'in ilanı haberini duyar duymaz meydanlara koştu ve tüm ülkede kutlama yapıldı.
1924 yılında ise Türkiye Büyük Millet Meclisi 29 Ekim'in özel bir törenle kutlanacağına dair bir kararname çıkarttı. "Cumhuriyetin İlanı" şenlikleri düzenlendi. Bu ilk tören büyük bir özenle yapıldı. Kutlamalar geniş katılımla gerçekleşti.
