Ekonomist İslam Memiş, ekonomideki son gelişmeleri Ankara Masası özel yayınında değerlendirdi.
Döviz kurundaki artışa Merkez Bankasının aldığı yanlış kararların neden olduğunu belirten Memiş “Aslında bu düşüş değil, döviz kurlarında ve emtia fiyatlarında yaşanan sadece bir düzeltme hareketi. Çünkü dolar kurunda yurt içi piyasalarda bir köpük oluşmuştu. Bu köpüğün alınması olarak ben değerlendiriyorum. Normal olması gereken seviyelerinde üstündeyiz şu an itibariyle bu kadar geri çekilmesine rağmen dolayısıyla normal gidişatta şuanda 7.50 lira seviyesinde stabil olması gereken bir kur karşımızda olması gerekiyor ancak 8.58 lira seviyesine kadar yükseldi. Bunun nedenleri zaten malum hem koronavirüs salgının dünya ekonomilerinde yaşattığı tahribat merkez bankalarının almış olduğu 2, 3 hafta önceki yanlış kararları vs gibi etkenler bunu tetikledi.” Diye konuştu.
“Vatandaş koşa koşa döviz almaya gitti”
“Patlayacak çatlayacak” söylemlerine inanların yüksek maliyetlerle aldıkları döviz, altın ve gümüşten zarar ettiğini ifade eden İslam Memiş sözlerine şöyle devam etti;
Özellikle görev değişikleri çok önemli bir etkiye neden oldu. TL piyasalarla artık barıştı halka bir güven geldi, bir özgüven geldi ve dolayısıyla da TL o kayıplarını geri almaya başladı. Döviz kurlarında yaşanan bu gerileme aslında normal. Neye göre normal? Dolar endeksini uluslararası piyasalardaki dip seviyelerine referans alarak ben piyasaları takip ediyorum. Dolar endeksi şuanda 93 bandında çok düşük bir değer de aslında buna rağmen bir 8.58 lira seviyesine doların uluslararası piyasalardaki değeri dip seviyesindeyken görmemiz bir köpük oluştuğunun zaten işaretiydi. Yani dilimizin döndüğünce aklımızın erdiğince vatandaşları zaten bu yüksek fiyatlamalar karşısında çok uyardık. Ne altın, ne gümüş, ne döviz yaklaşmayın buralara çünkü suni bir yükseliş sağlıklı bir yükseliş değil uyarılarında bulunduk. Geçen hafta Cuma günü Kapalıçarşı piyasasında kuyruklar vardı. Herkes döviz, altın, gümüş bunu Ağustos ayında da gördük biz böyle şok alımlar, panik alımları vesaire gibi etkenlerden dolayı vatandaş koşa koşa böyle döviz almaya gitti altın almaya gitti. Tabii sosyal medyada bunun algısını yapan birçok insan oldu. İşte patlayacak çatlayacak şöyle olacak böyle olacak gaza gelen gitti yüksek maliyetten işlem yaptı ve ciddi de zarar ettiler.
Bugün ki kuru göz önünde bulundurduğumuz zaman tabii şu andaki ekonomik koşulları göz önünde bulundurduğumuz zaman yine fiyatların ben yüksek olduğunu düşünüyorum. Yani şu anda dolar kurunun altının gram fiyatının bu seviyelerde yine olmaması gerekiyor yine daha düşük seviyelerde olması gerekiyor. Ancak ben kişiler üzerinde ekonomiyi takip etmiyorum. Bunu sosyal medya mecralarında yatırımcılarla paylaşıyorum. Daha çok sistem üzerinden takip ediyorum.
“Başka finans, kurum ve kuruluşlarında görev değişiklikleri olabilir”
İslam Memiş, sorunların görev değişiklikleriyle kökten çözüldüğünü belirtirken “Özellikle görev değişiklikleri, finans sisteminde yeni kişilerin atanmasına yeni görev değişikleri gelmesini ben şahsen bekliyorum ki olması gereken de bu. Çünkü bir yerde sorun varsa bu sorunun en güzel bir şekilde dillendirmek gerekiyor ve sorunu kökten çözmek gerektiğine şahsen düşünüyorum ve şuanda başka finans, kurum ve kuruluşlarında görev değişiklikleri olabilir. Bu da hiç kimse için sürpriz olmamalı. Ben işin bu tarafıyla ilgileniyorum.” İfadelerini kullandı.
“Sayın Cumhurbaşkanı doğru yönlendirdi”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın piyasalarla barıştığını, faiz beklentilerinin karşılanacağının altını çizen Memiş şöyle konuştu;
Yani Sayın Cumhurbaşkanının söylemi şu; Türkiye'de insanlar genelde sayın Cumhurbaşkanı söylemi üzerinden pozisyon aldığı için, mesela faizler artmayacak boşuna beklemeyin. Yani faizleri biz mümkün olduğunca düşürmeye gayret ediyoruz söylemi yatırımcıların farklı pozisyon almasına neden oluyordu. Ama artık Sayın Cumhurbaşkanı bugün piyasalarla barıştı. Bunu net bir şekilde söyleyebilirim. Yani Sayın Cumhurbaşkanı artık Türkiye ekonomisindeki net tabloyu bence bugün inandığını söyleyebilirim. Bugüne kadar neler oluyordu? bugüne kadar verilen tezleri Sayın Cumhurbaşkanına sunulan tezlerin yanlış olduğunu kabullenmiş görünüyor yani ben böyle okudum tabloyu. Çünkü bugüne kadar yediden yetmişe yani analist, ekonomist olmanıza gerek yok ya da politikayı Ankara'da takip etmenize gerek yok. Türkiye'nin bir ekonomik gerçeği var ve o ekonomik gerçekler neyi gerektiriyorsa bence adımlarımızı ona göre atmamız gerektiğini şahsen düşünüyorum. Mesela sayın Uysal bundan üç hafta önce faiz kararını açıklarken iki hafta önce neden durup dururken piyasaları ters köşeye düşürdü mesela. Bunun biz etkilerini dolar kurundaki şokla o kadar gördük ki 8, 58 lira seviyesi bence gerek var mıydı? Hayır yoktu. Yine 200 baz puan bir faiz artışı yaparak piyasaların istediğini vermiş olursunuz. Ama dolar kurunun şokunu Türkiye ekonomilerin de daha çok tahribata neden oluyor ki piyasalarda en önemli şey güvendir mesela. Güveni kaybettiniz zaman siz bugün 500-600 baz puanlık bir faiz artırımı bile yapsanız, insanlar bu gerilemeyi bu düzeltmeye bir düşüş olarak algılar. Tekrar banka mevduatlarında dolarizasyon sıkıntısıyla karşı karşıya kalırız. Dolayısıyla ben Sayın Cumhurbaşkanının bugün doğru yönlendirdiğini ve konuşma metinindeki cümleleri gerçek ayağı yere basan kişiler tarafından ve gerçekler üzerinden hazırlandığını düşünüyorum.
“Piyasa sizden bir şey bekliyor”
Cumhurbaşkanı’nın piyasalara destek vermesinin dövizin düşmesine neden olduğunu söyleyen Ekonomist Memiş “Bugüne kadar böyle bir şey var mıydı? Üzülerek söylüyorum, yoktu. Ama bugünden itibaren piyasalarla barışan bir Cumhurbaşkanı profili çizdi, piyasalara güven verdi. Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanı yeni atanan başkan ve bakandan bahsediyoruz. Zaten piyasaları dinleyen, piyasaları biraz daha öz güven veren açıklamalar yapmıştı. Ama son darbeyi Sayın Cumhurbaşkanının vurması yani piyasalara ciddi anlamda destek vermesi, piyasa değerinden konuşması. Bakın gördünüz dolar kurunda altın fiyatlarında gümüş fiyatlarında. Bu demek ki piyasa sizden bir şey bekliyor. O beklediği şeyi piyasaya vereceksiniz. Çünkü eğer piyasa sizden bir adım önde olursa her zaman geride kalırsınız. Bu sefer piyasa sizi yönlendirmeye başlar. Yani siz hükümet olarak finans ve kurum ve kuruluşlar olarak piyasaya yönlendiremezsiniz piyasa size yönlendirir ki nitekim öylede oldu.” Şeklinde konuştu.
“Türkiye bir sistem değişikliğine gider”
Yeni bir yol haritasının belirleneceğini düşündüğünü belirten İslam Memiş “Çok çok önemli, yanlarında duracağım. Aslında bunlar çok basit cümleler değil. Bunlar hazırlanırken böyle paldır küldür hazırlanan cümleler değil. Sayın Cumhurbaşkanı çıkıyor dünyada herkes dinliyor ya dünyadaki bütün yatırımcılar ağzından çıkacak cümleleri tek tek cımbızla alıyorlar bir araştırıyorlar bakalım bu yanlarında duracağım cümlesi ne demek? Demek ki ben dışarıda jeopolitik risklerle dış politikayla ilgilenirken içeride ekonomiye belli bir kesime teslim ederek, konsantremi bozmayacak, bu tarafa da ağırlık vereceğim ve denetleyeceğim burada yalnız bırakmayacağım cümlesi her zaman manevi olarak ya da teknik olarak yanında olacağım değil beraberinde denetleyeceğim. Bu işin en önemli kısmı denetleme kısmı. Bence bundan sonra Sayın Cumhurbaşkanı belki siz de sık sık haber yaparsınız artık kişiler üzerinden değil artık bir denetim mekanizması üzerinden sistem değişikliği yaparak ekonomide yeni bir yol haritası belirleyeceğini şahsen düşünüyorum ve ekonomide çok yakında hissiyatım öngörüm o yönde çok yakında ekonomik modelde Türkiye bir sistem değişikliğine gider, kurum ve kuruluşların seçmiş olduğu takım kaptanlarından başka alt grup seçerse onları denetleme mekanizması seçerse kendi yakın hissettiği, güvendiği insanlardan bir kadro oluşturursa sadece ekonomi yönetimi için benim için sürpriz olmayacaktı. Dolayısıyla çok doğru bir karar vermiş olacağını düşünüyorum. O yüzden önemli olan piyasanın size güvenmesi, piyasanın sizin verilerinize güvenmesi, kurum ve kuruluşların itibarlarının zedelenmemesi. Bununla birlikte bu güvenin de siyasi olarak Türkiye siyasetine yansımaması. Dolayısıyla bundan sonraki süreçlerde Sayın Cumhurbaşkanının ben ekonomide yeni bir sistem kuracağını ve bu sisteminde kesinlikle piyasa dostu ve piyasaya entegre olmuş kişilerden seçileceğini, sadece hükümete yakın hükümetin içinden olmayan isimlerden değil, dışarıdan piyasanın uzman ekibinden oluşacak bir kadroyu da oluşturabilir diye düşünüyorum. Yaparsa da çok yerinde isabetli bir karar vermiş olur.” Dedi.
“Piyasa faiz artırımı istiyor”
Piyasaların faiz artırımı beklediğini ifade eden İslam Memiş sözlerine şunları ekledi;
Faiz artırımından kaçınmayacağız şuandaki tablo ve piyasa faiz artırımı istiyor ama faizleri biz istemiyoruz. Bu bir acı reçete. Evet, Türkiye'nin menfaati için ülkede yaşayan insanların menfaati için ülke ekonomisinin menfaati için ne gerekiyorsa evet bugün faizi arttırmam gerekiyor mu? Evet artırdım kardeşim yarın indirmem gerekiyor mu? Evet indirdim kardeşim 2020 yılında son bir yıllık süreç içerisinde dünyada en fazla faizleri indiren Merkez Bankası, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasıydı. Ne oldu indirdi en fazla sen indirdin. Bugün senin ne yapman lazım örnek verelim artırman lazım o zaman artırıcaktın bugün de artırman gerekiyor yarın da artırman gerekiyorsa yarın da artırabilirsin ama sonuç Türkiye ekonomisi Türkiye piyasası ne istiyorsa onu verirsin yani faiz artırdığımız zaman Türkiye ekonomisi batıyor mu, bitiyor mu? Hayır bundan 20 yıl önce, 25 yıl önce 30 yıl önce faizler arttı Türkiye Cumhuriyeti battı mı ekonomi battı mı hayır herkes yolunda işine devam etti. Dolayısıyla faiz artırma politikasını çok böyle öcü göstermemek lazım. Çok kötü göstermemek lazım. Piyasa bugünkü ekonomik koşullar kardeşim seni burada yabancı dolara ihtiyacın var yabancı sermaye ihtiyacın var. Evet yok.Dünya genelinde yok, olabilir. Bu elimizde olan bir şey değil ki. Bu bir virüs salgını dünya ekonomilerinde daralma var. Evet. İthalatta sıkıntı var. Evet. İnsanlar korku ve panikle yastık altı birikimleri artırıyor. Evet. Bunlar da olabilir ama bunlar geçici problemler olduğu için geçici problemlerin karşısında geçici çözümler almak da gayet doğaldır. Ama bugüne kadar sadece popülist söylemlerle sadece Sayın Cumhurbaşkanı destekleyeceğim diye ya da Sayın Cumhurbaşkanına şirin görüneceğim diye faiz olmaz, faiz olmaz, faiz olmaz, faizi artırmayacağım söylemlerini ben yanlış buluyorum. Hatalıydı ve bu hatalı söylemi 7'den 70'e sokaktaki vatandaş zaten biliyor. Vatandaş zaten sıkıntılıydı. Vatandaş zaten rahatsızdı, siz enflasyon rakamı veriyorsunuz çarşı pazara gittiğiniz zaman markete gittiğiniz zaman gerçek verilen enflasyon rakamlarıyla hissettiniz mi iki katını vatandaş hissetti. E sizi destekleyen kim, sizi önünüze alan kim vatandaş. O zaman vatandaşın dediği olacak, vatandaş bugün faizi artır demiyor. Burada bir sistem sorunu varsa bu sistemi tekrar yenileyelim görev değişikliği yapalım görev değişikliğinden sonra da piyasaya güven verilir. Bugünkü yapılan bunlar. Başka hiçbir sürpriz gelişme yok. Yani bunlar sert fiyatlar işte altın fiyatları düştü, döviz fiyatları düştü şöyle oldu değil yani normal bir köpük vardı bu köpük alındı. Devamı gelirse piyasalara güven gelir devamı gelmezse aynı senaryoyu bir ay sonra tekrar yaşarız.
Paranın dini imanı ve hassasiyeti yoktur. Para gideceği yeri bulur o yüzden paranın yönüne göre insanların yön olması değil sizin ülkenize güvenliğiyle alakalı bir pozisyon almak gerekiyor. Güvenin başı da her zaman ülkenin almış olduğu doğru karar ve sistemden geçer. O yüzden ben bugünlerde bir sistem değişikliğini hem destekliyorum hem de bekliyorum.
